1. Прочитайте текст, переведите на русский язык, используя марийско-русский словарь по ссылке http://dict.komikyv.ru/index.php/index/8.xhtml Выполните задания А-Г.
Морко велне
Морко вел Марий Элын кечывалвел-эрвелныже верланен. Касвел могырым Звенигово да Советский районла дене, й¢двел велым Куженер да Параньга районла дене, кечывалвел-эрвелне Параньга, Волжский район-влак да Татарстан республик дене чекла. Районын кумдыкшо 2272 квадратный ме‰ге, 61% мландыжым чодыра айла. Тудым 1924 ий 28 августышто ыштыме. Морко кундемыште19 э‰ер ден изе‰ер йоген эртат, кугуракышт Элнет, ™ш¢т, Ировка. 50 наре ер уло, кум ерже – Ергешъер (Круглое), Кужъер (Долгое), Шучъер (Чёрное) – «Марий чодра» национальный п¢рт¢с паркыш пурат. Район мучко 33 памашым палемдат. Карман курык ден Овда курык о‰ай легендышт дене, сылне п¢рт¢сышт дене калыкым да турист-влакым шке декышт толаш кумыла‰дат.
Районын р¢дыжє – Морко посёлко. Ончыч тудо икмыняр уреман изи села лийын гын, кызыт изирак ола гай кушкын шогалше посёлкыш савырнен. Энсул ер, Марьянка э‰ер тысе калыкым шке в¢дышт ден куандарат. 17 предприятий, учреждений, организаций-влак пашам ыштат.
Кажне кундемын эн кугу поянлыкше – калыкше. Морко кундемыште 29 746 е‰ ила. Талантан мутмастар-влак Сергей Чавайн, Олык Ипай, Валентин Колумб, Миклай Казаков, артист-влак Павел Тойдемар ден Анастасия Тихонова,Марий Элын сулло артисткыже мурызо Татьяна Денисова, Марий область исполкомын икымше председательже Иван Петров, Националный музейын икымше директоржо Тимофей Евсеев, Совет Ушем Герой-влак Василий Соловьёв, Хаким Хасанов, Николай Павлов, Зосим Краснов Морко кундемын чапландарыше ¢дыр-эргыже улыт.
Слова и выражения к тексту:
айла – занимает
чекла – граничит
кумыла‰даш – привлекать
савырнаш – превратиться
куандараш – радовать
чапландараш - прославлять
А. Ответьте на вопросы.
1) Морко вел кушто верланен?
2) Морко район могай районла дене чекла?
3) Районын кумдыкшо мыняр ме‰ге?
4) Морко кундемыште мыняр э‰ер, ер, памаш уло?
5) Районын р¢дыжє могай посёлко?
6) Морко кундемым кє чапландара?
Б. Проверьте себя по тесту.
1. Морко район Марий Элын могай велныже верланен?
а) й¢двелне;
б) кечывалвел-эрвелне;
в) касвелне;
2.Тудо могай ийыште ышталтын?
а)1930 ийыште;
б)1924 ийыште;
в)1922 ийыште;
3. Районын рўдыжӧ могай посёлко?
а)Морко посёлко;
б)Куженер посёлко;
в)Медведево посёлко;
4. Тыште могай ер «Марий чодра» национальный п¢рт¢с паркыш пура?
а) Ергешъер, Кужъер, Шучъер;
б) Шучъер, Яльчик, Шап;
в) Ергешъер, Кичиер, Сайвер;
5. Морко районысо кумдан палыме е‰-влак:
а) Совет Ушемын Геройжо Шумелёв;
б) Российын Геройжо В.В.Иванов;
в) Марий Элын сулло артисткыже Т. Денисова;
В. Прочитайте выразительно Гимн Моркинского района. Пройдите по ссылке http://adm-morki.ru/symbols/ , ознакомьтесь с символикой района. Музыка: В. Регеж-Гороховын,
Слова: В. Захаровын.
МОРКО ВЕЛ Кожлаер, Токперде, Арын,
Шоруньжа, Маршан, Кушна —
Тиде Моркын шöртньö ярым,
Тиде Морко кундемна. Припев: Морко вел, Морко вел
Ош тÿняште икте вел.
Морко вел, Морко вел
Эн мотор да эн чевер.
Мый тышан шочынам,
Мый тышанак кушкынам,
Пиалемым муынам.
Морко велне юж эм гае,
Морко велне — йыр чодра.
Калыкшат пеш поро, сае,
Тушто вел шÿм-чон ыра. Припев: Морко мланде, Морко калык
Юмын лук гаяк мылам.
Йот кундемыш логалам гын,
Тушто угыч пöртылам.
Г. Найдите соответствующие предложения в тексте.
Моркинский район основан 28 августа 1924 года. Этот район расположен на юго-востоке Республики Марий Эл. 61% земли Моркинского района занимают леса. Посёлок Морки является центром района. В Моркинском районе проживают 29 746 человека.
Дополнительный материал для чтения об истории Моркинского района:
http://adm-morki.ru/history/regionbuild/