1. Прочитайте и запомните слова, составьте несколько словосочетаний.
Тиште - письменность, тамга, пале - знак, марий тиште – марийская письменность, олык марий йылме – луговой марийский язык, курык марий йылме – горномарийский язык, ойыртемалташ - отличаться, марий т¢р – марийская вышивка, о‰ашке с¢ретлаш – рисовать на доске, акрет годсо – очень древний, шараш - распространять, келыштараш - приспособить.
2. Прочитайте (послушайте) текст и выполните задания А-Г.
Текст для прослушивания.mp3
Тиште – тиде кеч-могай калыкын эн кугу поянлыкше. Тиштын шочмыжо калыкын йылмыже дене кылдалтын.
Марий йылме акрет годсо йылмылан шотлалтеш. Тудо кок т¢жем ий ончыч шочын. Шукерте ожно моло финн-угор калыкын йылмышт деч кугун ойыртемалтын огыл. Жап эртен, тудо шуко йылме дене чак лийын, вашталтын, но садак шке т¢сшым йомдарен огыл.
Марий-влак ончычат икте-весылан уверым пуэн моштеныт. Кызытсе семын буква дене огыл, а о‰ашке иероглиф гай палым с¢ретленыт. Тыгай палыжым тиште але тамга маныныт. Ончыч тиде мут буквам ончыктен, вара значенийже кумда‰ын да тудым «письменность» мут олмеш кучылташ т¢‰алыныт.
Тошто марий т¢р калыкын паспортшо гай лийын. Т¢рлеман тувыр почеш айдемын кушто илымыжым, еш кугытшым, ¢дыр але вате улмым пален налаш лийын.
XVIII курымышто марий кундемышке руш-влак толыныт да христиан верам шараш т¢‰алыныт. Марий йоча-влаклан юмын законым туныкташ к¢лын, сандене руш просветитель-влак руш алфавитым марий йылмылан келыштареныт. Вара религий сынан книга-влакым савыкташ т¢‰алыныт. Тыге 1917 ий марте марий йылме дене 255 утла книга лектын.
Задание А. Ответьте на вопросы.
1) «Тиште» мут мом ончыкта?
2) Марий йылме кунам шочын?
3) Ожно марий йылме могай лийын?
4) Марий-влак ожно буква олмеш могай палым кучылтыныт?
5) Марий т¢р гоч археолог-влак мом пален налыныт?
6) Руш алфавитым марий йылмылан молан келыштареныт?
7) Икымше марий книга-влак могай сынан лийыныт?
8) 1917 ий марте марий йылме дене мыняр книга савыкталтын?
Задание Б. Найдите правильные утверждения.
1. Марий йылме кокш¢дº ий ончыч шочын.
2. Ожнысо жап деч марий йылме йºршын вашталтын огыл.
3. Кызыт марий-влак буква олмеш палым с¢ретлат.
4. Тиште, тамга – тиде письменность.
5. Марий калык ончыч т¢рлен моштен огыл.
Задание В. Переведите слова данные в скобках и правильно сформулируйте предложения.
Марий йылме (очень древний) йылмылан шотлалтеш. Тудо (две тысячи лет назад) шочын. Ожно тудо моло (от фино-угорских языков) кугун ойыртемалтын огыл. (Марийский народ) иероглиф гай пале-влакым о‰ашке с¢ретлен, вашла уверым пуэн. XVIII курымышто руш просветитель-влак марий йылмылан руш алфавитым (приспособили). Варажым марий йылме дене книга-влакым (начали издавать).
Задание Г. Прочитайте текст и расскажите по марийски. Знаете ли вы о родовых знаках своей семьи (своего рода).
Самые ранние письменные памятники марийского языка относятся к первой половине XVIII века. Издавна широкое распространение у марийцев имели картинное письмо (пиктография), различные знаки (иероглифы) и числовые обозначения. Знаки «тамги», восходящие к родовым знакам, марийцы вырезали ножом на деревянных брусках и бирках, на земле обозначали лопатой, на деревьях и брёвнах вырубали топором. Тамга ставилась на документах, она выступала в качестве символа двора, семьи, могла означать число.