Шочмо верем
Кеч-кӧнат шке шочмо-кушмо верже уло. Айдеме кеч-кушто лиеш гынат, тудым ÿмыржӧ мучкойӧраташ, эн поро кумыл дене шарнаш тÿҥалеш.
Мемнан шочмо-кушмо верна – Марий Эл. Тудо Россий Федерацийын ик изи ужашыже. Мланде кугытшо дене 23,2 тÿжем квадратный километрым айла. Республикына Киров да Угарман область, Чуваш да Татарстан республик-влак дене чекла.
Марий Элыште ныл ола (Йошкар-Ола, Козьмодемьянск, Волжск, Звенигово), латныл район, латиндеш поселко, тÿжем утла ял уло. Республикынан рÿдӧ олаже –Йошкар-Ола. Эн тошто ола – Козьмодемьянск.
Марий Элыште ик еш семын марийжыге, рушыжге, татаржыге да вес калыкат ваш келшен илат.
Марий Элын пÿртÿс поянлыкшым ончен, шерет ок тем: тудын кугу чодыраже, мотор олыкшо, ший гай вÿдшӧ чоным куандарат.
Чодыра – Марий Элын тÿҥ поянлыкше. Марий калыкын илышыже ожнысек чодыра дене кылдалтын: чодыра тудым пукшен, йÿктен, чиктен да ырыктен. Кеҥежым чодыра тÿрлӧ емыжым, поҥгым, пÿкшым поген.
Марий кундем вÿдлан поян. Чылаже 476 кугу да изеҥерым палемдат. Эн кугу эҥерлан Юл шотлалтеш. Марий мланде мучко 155 меҥгыш шуйна. Эн кужу – Изи Какшан, тудо 219 меҥгым шуйна. Тыгак Кугу Какшан, Виче, Элнет, Ировка, Кундыш, Ӱшÿт эҥер-влакым шуко еҥ пала. Мемнан кундемыште 689 кугу да изи ер уло. Шукышт каныме верышт дене республикыште палыме улыт. Эҥер ден ерлаште нылле тÿрлӧ кол ила.
Мотор да поян республикына шочмо кечыжым нылымше ноябрьыште палемда. 1920 ий 4 ноябрьыште Марий автономный область шочмо нерген Декретым подписатленыт. Кызыт Марий Эл Республик Российысе моло регион-влак дене иктӧр праван республик.
Слова и выражения из текста:
Ӱмыр мучко – всю жизнь
Шочмо-кушмо вер – родные места
Мланде кугыт (кумдык) – площадь земли
Айла (II спр) – занимает
Чекла(II спр) -граничит
Шуйнаш (II спр.) – длиться
Меҥге - километр
Каныме вер – место отдыха
Палыме - известно
Иктӧр праван – равноправный
А. Составьте диалог, опираясь на содержание текста:
- Марий Эл Республик кушто верлана?
-…
- Республикына могай регион-влак дене чекла?
- …
- Могай ола республикын рÿдӧ олаже?
- …
- Могай национальностян еҥ-влак мемнан кундемыште илат?
- …
- Мемнан республикыште мыняр эҥер да ер уло?
- …
- Ерла воктене могай каныме вер-влакым паледа?
- …
- Марий Эл Республик шочмо кечыжым кунам палемда?
- …
Б. Выберите правильные утверждения.
1) Кажне айдемылан шке шочмо верже шерге.
2) Марий мландын кумдыкшо 32,3 тÿжем квадратный километр.
3) Республикынан рÿдӧ олаже – Козьмодемьянск.
4) Марий Элыште чодыра шуко.
5) Республикыштына йоген эртыше эн кужу эҥер – Юл.
6) Яльчик, Кичиер, Шап ер-влак воктене каныме вер-влак улыт.
7) Нылымше ноябрьыште Марий Эл шочмо кечыжым палемда.
В. К обобщающим словам подберите ответы.
Марий Элын олаже-влак: Козьмодемьянск, …
Марий Элын районжо-влак: Медведевский, …
Марий Элын эҥерже-влак: Немда, …
Марий Элын ерже-влак: Яльчик, …
Марий Элын каныме верже-влак: «Ваштар курык», …
Г. Переведите на марийский язык.
4 ноября в нашей республике праздничный день. 4 ноября 1920 года был подписан Декрет об образовании Марийской Автономной области. В этот день в городах и деревнях повсюду развеваются флаги, звучат марийские мелодии, проводятся праздничные мероприятия. В республику в этот день приезжают гости. Они поздравляют нас с праздником.